Μι τετρακόσιοι μάστουροι …στην Ιερισσό Χαλκιδικής

Μι τετρακόσιοι μάστουροι

                   …στην Ιερισσό Χαλκιδικής

Ντοκιμαντέρ (2008)

Σκηνοθεσία: Σπύρος Μαντάς

Παραγωγή: Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων (ΑΓΗ)

Α

κτή του Δράκοντος, Άκανθος, Κάστρο Ερισσού, Εριτσούς, Ιερισσός. Έτσι ονομάτισε ο μύθος και η ιστορία μια κωμόπολη σ’ έναν όμορφο μυχό της τρίτης  χερσονήσου -της ανατολικότερης- της Χαλκιδικής, στο σύνορο ακριβώς με το Άγιο Όρος.

Και βέβαια σε μια τόσο μακραίωνη πορεία, η μία περιπέτεια δεν έπαψε να διαδέχεται την άλλη. Ήταν όμως το 1932 που η Ιερισσός κυριολεκτικά κινδύνευσε να αφα­νιστεί από το χάρτη. Τότε ένας ισχυρός σεισμός την κατάστρεψε ολοσχερώς. Τελικά, αλλάζοντας θέση -κατέβηκε δίπλα στη θάλασσα-, μπόρεσε όχι μόνο να επιζήσει αλλά σήμερα και να ακμάζει.

Ανέκαθεν διέθετε ένα ασυνήθιστα μεγάλο αριθμό τραγουδιών, πλούσιων σε περιεχόμενο και θεματολογία. Κι αυτό, γιατί οι κάτοικοι είχαν τη δυνατότητα λόγω του λιμανιού, της θαλάσσιας επικοινωνίας, να ενημερώνονται για ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα μακρινών τόπων -τα σχολίαζαν και ύστερα, με ταλέντο, τα μετάλλασαν σε τραγούδια.

Ο ντόπιος μελετητής, Γιάννης Μαρίνος, κατέταξε τα Ιερισσιώτικα τραγούδια σε 13 κατηγορίες: της αγάπης, της αποκριάς, του γάμου, της θάλασσας, ιστορικά, κλέφτικα, καλοκαιρινά, μοιρολόγια, της ξενιτιάς, πασχαλιάτικα, του φθινοπώρου, χριστουγεννιάτικα και της τάβλας.

Καταγράφτηκε και παραλλαγή του “γιοφυριού της Άρτας”, με 14 στίχους. Μόνο που τούτη δεν περιλαμβάνεται, όπως θα περίμενε κανείς, μεταξύ των πασχαλιάτικων τραγουδιών, αλλά ακούγεται, αναπάντεχα, τις μέρες της αποκριάς. Τότε τραγουδούν οι κάτοικοι και χορεύουν το “Μι τετρακόσιοι μάστουροι”.

Αποδίδεται αντιφωνικά από δύο ομάδες που συγκροτούνται αντίστοιχα από γυναίκες και άνδρες -κάθε φορά καλύπτεται ένα ημιστίχιο. Προστίθενται και τσακίσματα: στο τέλος του πρώτου ημιστίχιου το “ματάκια μου” και μετά το δεύτερο το “πού πας καρδιά καμέ(νη)”…

♫  

   γυναίκες: Μι τετρακόσιοι μάστουροι -ματάκια μου,

   άντρες   : Μι τετρακόσιοι μάστουροι -ματάκια μου,

   γυναίκες: κι ’ξήντα μαθητούδια -πού πας καρδιά καμέ(νη)

   άντρες   : κι ’ξήντα μαθητούδια -πού πας καρδιά καμέ(νη)

Τη παραλλαγή τραγούδησαν και χόρεψαν στην Ιερισσό, Οκτώβριο του 2008, οι Βέτα Αϊβαλίδου, Μαρίκα Αϊβαλίδου, Μαρίκα Γκαγκούτσα-Πάπα, Βασιλική Δεσλή, Σο­φία Μίγδη, Θωμαή Μπάντη, Βέτα Προδρομίδου, Έφη Ραμπότα, Πηγή Σουλτάνη, Μη­λιά Στρούνη, Μαρίκα Σφυριστού-Πανταζή, Νικολέτα Τζέλιου, Ρούλα Χαλέβα, Μαρίκα Χονδρο­γιάννη, Σωτηρούλα Ψέμμα, Κων/νος Αϊβαζίδης, Άγγελος Γκατζώνης, Ιωάννης Μαρί­νος, Ιωάννης Μίγδης, Χρήστος Μπάντης, Ιωάννης Πλιούκας, Αστέ­ριος Φόρας, Δημήτριος Ψέμμας. 

Μι τετρακόσιοι μάστουροι -ματάκια μου,

   κι ’ξήντα μαθητούδια -πού πας καρδιά καμέ(νη)

ν’ όλη μερίτσα  έχτιζαν -ματάκια μου,

   καμάρα θεμελιώνουν -πού πας καρδιά καμέ(νη)

ν’ όλη μερίτσα έχτιζαν -ματάκια μου,

   κι απού βραδύς χαλνούσαν -καμάρα δε στιργιών(ει).

Πουλάκι πάησι κι έκατσι -ματάκια μου,

   διξιά απ’ τη καμάρα -καμάρα δε στιργιών(ει).

Δεν κελαηδούσι σαν πουλί -ματάκια μου,

   σαν αγριοπούλι απούταν -πού πας καρδιά καμέ(νη)

μον’ κελαηδούσι κι έλιγι -ματάκια μου,

   μ’ ανθρώπινη λαλίτσα -πού πας καρδιά καμέ(νη):

«Σαν δε στοιχειώσεις άνθρωπο -ματάκια μου,

   καμάρα δε στιργιώνει -πού πας καρδιά καμέ(νη)

ουδέ φτουχό, ουδ’ ορφανό -ματάκια μου,

   ουδέ ξένου διαβάτη -πού πας καρδιά καμέ(νη)

μόνο του πρωτουμάστουρα -ματάκια μου,

   του κάλφα τη γυναίκα -πού πας καρδιά καμέ(νη)».

Τουν κάλφα ξιπροβόδισαν -ματάκια μου,

   να πάει να τη φέρει -πού πας καρδιά καμέ(νη).

- Αν ήρθις, κάλφα μ’, για καλό -ματάκια μου,

   να πα’ να βγάλου τούτα -πού πας καρδιά καμέ(νη)

κι αν ήρθις, κάλφα μ’, για κακό -ματάκια μου,

   να πα’ να βάλου τ’ άλλα -πού πας καρδιά καμέ(νη)·

πως τρέμει η καρδούλα μου -ματάκια μου,

   να τρέμει το γιοφύρι -πού πας καρδιά καμέ(νη)

πως πέφτουν τα μαλλάκια μου -ματάκια μου,

   να πέφτουν οι διαβάτις -πού πας καρδιά καμέ(νη).

 

ΒΙΝΤΕΟ

Σκηνοθεσία: Σπύρος Μαντάς

Παραγωγή: Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων (ΑΓΗ)
Σχέδια - Πίνακες: Γιάννης Βαγενάς, Γιάννης Στούμπος, Γρηγόρης Λέκας,

Γιάννης Παπαγεωργίου, G. Beresford.

Οι παλιές φωτογραφίες από το βιβλίο του Γιάννη Μαρίνου «Ιερισσός».

Έπαιξε λαούτο ο Χρήστος Ζώτος.